Quo vadis zonnestroom?

Zonnepanelen? Goed idee!

Dankzij zonnepanelen op je eigen dak produceer je zelf groene stroom. Je draagt bij aan de energietransitie en je verlaagt je stroomfactuur. De stroom die je thuis meteen verbruikt is immers gratis. Ecopower-coöperanten engageren zich voor duurzame lokale energie en voor een gezonde planeet. Het verwondert dan ook niet dat meer dan 60% van de Ecopower-klanten vandaag zonnepanelen heeft.

In de beginjaren werden zonnepanelen – toen nog minder ingeburgerd en veel duurder qua investering – sterk gestimuleerd en waren de financiële voordelen heel groot door de premies voor de aankoop, groenestroomcertificaten en het voordeelsysteem van de terugdraaiende teller. Zo is het idee ontstaan dat zonnepanelen een investering is die moet opbrengen, een idee dat mensen niet hebben bij de aankoop van pakweg een auto (die zorgt voor je transport) of een huis (dat zorgt voor een dak boven je hoofd).

Maar is dat nog wel zo? 

De energiemarkt en ons energiesysteem evolueren en de terugverdientijd van zonnepanelen heeft vandaag een ander plaatje. Financieel doe je nog steeds je voordeel dankzij je zelfverbruik (0 euro per kWh tijdens de zonne-uren) en de terugleververgoeding (voor de stroom die je niet zelf verbruikt en injecteert). Geen premies, groenestroomcertificaten en terugdraaiende tellers meer is een logische evolutie in de vorderende energietransitie. Wel doen die veranderingen veel mensen extra stilstaan bij het financiële plaatje. Zijn zonnepanelen nog wel een goed idee? Wat moet ik doen om optimaal van mijn zonnepanelen te profiteren? Wat brengt de toekomst?

In een notendop is het antwoord: ja, zonnepanelen zijn nog steeds ecologisch en financieel interessant. Lees zeker verder voor meer details over de uitdagingen waar we voor staan, de oplossingen die eraan komen en wat jij zelf kan doen in dit verhaal. We duiden ook hoe de terugleververgoeding en het forfait evolueren en waarom.

Zonnestroom daalt in waarde

Wie de elektriciteitsmarkt volgt, voelt het al langer aankomen: door de spectaculaire groei in geïnstalleerd vermogen (bijna een verviervoudiging op zeven jaar tijd) zijn er steeds meer momenten waarop de energiemarkt in Vlaanderen verzadigd is. Toch zeker tijdens de middagpiek. Dat dit gebeurt, is geen verrassing. Dat het nu al gebeurt, wel.

Steeds meer zonnepanelen is natuurlijk goed nieuws voor de energietransitie. Tegelijk zorgt dat voor sterk groeiend aanbod op de middag terwijl de vraag op dat moment (voorlopig) hetzelfde blijft. Het gevolg is een ongeziene daling van de waarde van zonnestroom. Volgens data van transmissienetbeheerder Elia was zonnestroom in mei 2024 minder dan 0 euro waard na aftrek van de profiel- en onbalanskosten. Energie-expert Johan Laveyne stelt in De Tijd van 5 maart zelfs: “Betalen om eigen zonnestroom op het net te zetten wordt 'onafwendbaar'.”

Ook wanneer de prijzen niet negatief zijn, is de waarde erg beperkt omwille van twee redenen:

1. De profielkost
   Bij een groot aanbod van zonnestroom is de prijs op de markt lager dan gemiddeld. Een niet-dynamisch contract - zoals Groene Burgerstroom bij Ecopower - houdt hier geen rekening mee. Voor de klant kost een kWh tijdens een zonnige middagpiek evenveel als een nachtelijk kWh. Dat terwijl er in realiteit op de markt een groot prijsverschil is.
2. De onbalanskosten
   Om het evenwicht op het elektriciteitsnet te bewaken zijn er voorspellingen nodig van productie en verbruik. Zonneproductie is lastig te voorspellen. Wanneer er meer of minder wordt opgewekt dan verwacht, spreken we van onbalans. Energieleveranciers betalen kosten voor elke afwijking van de voorspelling. Door meer zonnestroom stijgen de onbalanskosten.

Het gevolg is dat de waarde van zonnestroom in 2024 slechts een kwart is van de waarde in 2023.

Wat betekent dat voor jouw factuur en voor Ecopower? 

De gedaalde waarde van zonnestroom was de aanleiding voor twee prijswijzigingen die Ecopower op 1 januari 2025 doorvoerde.

• Daling van de terugleververgoeding voor eigenaars van zonnepanelen en een digitale meter, noodzakelijk om de reële waarde van die geïnjecteerde stroom beter te benaderen. Deze trend zien we ook bij andere energieleveranciers.
• Stijging van het forfait terugdraaiende meter. Deze kost voor eigenaars van zonnepanelen en een terugdraaiende meter kwam er begin 2024 om het sterk gegroeide prijsverschil tussen afname en injectie eerlijk aan te rekenen. Zonder het forfait zouden alle klanten meebetalen voor het voordeel dat sommigen doen omdat ze nog een terugdraaiende teller hebben. Door de komst van de digitale meters is dit wel een snel uitdovend verhaal.

Deze twee wijzigingen trekken de scheefgegroeide situatie met een te hoge terugleververgoeding en een te kleine compensatie voor de kosten van de terugdraaiende meters recht.

Hoe evolueert dit verder?

Wat betekent dit nu voor de toekomst van hernieuwbare energie? Moeten we dan stoppen met zonnepanelen installeren? We brengen graag enige nuance in het debat.

Ja, er is op dit moment een verzadiging van zonne-energie op de elektriciteitsmarkt. Dit komt door een algemene, positieve trend weg van fossiele brandstoffen en de verlenging van niet-regelbare kerncentrales. Een groot aanbod betekent een lage of soms zelfs negatieve marktprijs. De kans is klein dat dit snel beter zal worden.

Gelukkig ontwikkelen we steeds nieuwe en betere manieren om met dit grote aanbod zonnestroom om te gaan.

• Elektrificatie van verwarming en transport zorgt dat we afstappen van fossiele brandstoffen en creëert bijkomende vraag.
• Curtailing zorgt voor minder opwek op piekmomenten. Dan worden zonnepanelen tijdelijk uitgeschakeld bij een overaanbod van zonnestroom.
• Flexibiliteit: we organiseren ons zo dat we verbruiken wanneer er veel hernieuwbare energie is en zorgen dat vraag en aanbod beter op elkaar zijn afgestemd. Daarbij horen:
  • Zelfverbruik. Dé sleutel om zonnepanelen optimaal te laten renderen: verbruik zonnestroom wanneer er productie is en op de plek waar die geproduceerd wordt. Automatische sturing van grote verbruikers kan hierbij helpen. (Ook een thuisbatterij verhoogt zelfverbruik maar daarvoor zijn in verhouding erg veel kostbare metalen nodig en de terugverdientijd is soms langer dan de levensduur.) 
  • Energieopslag. Er zijn grote batterijparken op komst, zo kunnen we zonnestroom opslaan op momenten dat er overschot is en op een ander moment verbruiken. Dit is als oplossing natuurlijk veel nuttiger dan curtailing.

Evoluties aan de verbruikskant creëren ruimte bij voor extra zonnepanelen. En we kunnen het niet genoeg benadrukken: voor de transitie, de planeet en meer energie-onafhankelijkheid is dit allemaal heel goed nieuws.

Wat kan jij doen?

1. Slim verbruiken helpt de energietransitie, of je nu zonnepanelen hebt of niet. Verschuif zo veel mogelijk van je verbruik naar de middagpiek, zeker grootverbruikers zoals een laadpaal, warmtepomp of elektrische boiler. Zo zet je geen extra zonnestroom met lage of negatieve waarde op het net of help je zelfs het overschot wegwerken. Ga natuurlijk ook geen energie verspillen, verbruik niet meer dan nodig en verminder je energieverbruik.
2. Overweeg je om zonnepanelen te plaatsen? Bereken de terugverdientijd rekening houdend met een terugleververgoeding die zeer laag of 0 zou kunnen zijn. Dan heb je een goed zicht op de terugverdientijd in het minst gunstig mogelijke scenario.
3. Je ecologische investering ook financieel optimaliseren kan door

• Inzicht in je productie en verbruik. Wie niet weet, kan niet bijsturen. Via het coöperatieve energiemonitoringsplatform EnergieID Premium volgen klanten gratis en gemakkelijk hun verbruik op, tot op kwartierbasis.
• Maximaal zelfverbruik. Zo geniet je van gratis stroom op de momenten dat er veel productie is en vermijd je overtollige injectie op de piekmomenten.
• Oost-west plaatsing. Zo wordt je zonneproductie meer gespreid doorheen de dag dan bij zuid-gerichte zonnepanelen.
• Kleinere omvormer. Die start sneller op en beperkt de productie bij overaanbod. Zo is er meer stroom op gunstige momenten. Een verhouding 1,5 (PV/omvormervermogen) is een goed richtcijfer.
• Zonne-installatiemodel met sturing. Zo kan je je zonnepanelen eventueel zelf curtailen (uitschakelen bij fors negatieve prijzen voor mensen met een dynamisch contract) en inzetten voor flexibiliteit.
• Dynamisch contract. Geschikt voor mensen die veel van hun verbruik kunnen verschuiven naar gunstige momenten. Automatische sturing is hierbij de sleutel. Met de simulator dynamische prijs zoek je uit of deze formule interessant is voor jou.

Wat doet Ecopower?

Wat geldt voor jouw zonnepanelen thuis, geldt natuurlijk ook voor de grote coöperatieve zonne-installaties waar we als Ecopower-leden allemaal samen eigenaar van zijn. Ons team zonnepanelen en team marktwerking volgen de ontwikkelingen op de voet. 

• Voor de realisatie van bijkomende grote zonne-installaties zien we voorlopig geen problemen. Meer productie van zon en wind blijft onze focus.
• We werken volop aan een goed curtailing-systeem om de momenten met fors negatieve prijzen op te vangen.
• We investeren in opslag, o.a. in Eeklo.
• We ontwikkelen een ‘Stroomplanner’ in EnergieID Premium. Zo kunnen Ecopower-klanten zien op welke momenten het gunstig is om te verbruiken of juist niet en kunnen ze bijdragen aan collectieve flexibiliteit.

Meer weten?

Het onderwerp ‘zonnestroom’ kwam uitgebreid aan bod in de infosessie elektriciteitslevering op 24 maart 2025. Bekijk hier de opname.

Updates over Ecopower en nieuwe ontwikkelingen in EnergieID (zoals de Stroomplanner) delen we via de nieuwsbrief van Ecopower. Activeer alvast EnergieID Premium via dit stappenplan.